Beste woordje ‘sowieso’,

Ik neem het voor je op omdat ik denk dat je dat zelf vanuit jouw positie niet kunt. Immers, jou wordt veel geweld aangedaan. Je wordt op tal van verschillende manieren geschreven en op één na zijn die allemaal fout. Met de komst van de vluchtige sociale media, waar zelfs niet meer wordt gekeken op een d/t-fout meer of minder, is het er helaas niet beter op geworden.

Mijn fascinatie voor jou moet ergens in mijn jonge tienerjaren begonnen zijn, toen mijn eerste vriendje jou uitsprak als ‘zo en zo’. Dat vonden wij in het gezin ontzettend grappig en die grap is jarenlang blijven doorleven. Je kent dat wel, te pas en te onpas komt er weer iemand mee op de proppen, waarmee dan lacherig nog eens werd herinnerd aan dat vriendje van toen, met wie me sowieso geen lange toekomst beschoren was. Ik heb het hem nooit weten schrijven, maar ik vermoed dat hij jou net zo zou hebben geschreven. En met hem vele anderen.

Doorheen de jaren, waarin mijn rechtvaardigheidsgevoel voor taal steeds verder is ontwikkeld, mede dankzij mijn vertaalstudies, maar ook omdat ik nog altijd vind dat vele taalregels heus niet moeilijker zijn dan pakweg getallen splitsen in het tweede leerjaar, zag ik nog allerlei geweldplegingen op jouw schrijfwijze, en dus ook op jou.

Je bent rechtstreeks afkomstig uit het Duits, vanwaar je ongewijzigd bent overgenomen en volgens van Dale onze Nederlandse taal binnenstapte rond 1950; volgens Genootschap Onze Taal in het begin van de twintigste eeuw. Tussen de zestig en de honderd jaar maak je dus al deel uit van onze taal. Dat is toch al een hele poos. Je zou dan ook kunnen verwachten dat je goed bent ingeburgerd en dat taalgebruikers je weten te spellen, ook niet-linguïsten. Niets is minder waar.

Een mooie symmetrische opbouw heb je: een ‘so’ aan het begin en diezelfde ‘so’ aan het einde, met enkel het drieletterige ‘wie’ ertussen. Welk woord doet jou dat na? Naast jouw schrijfwijze delen wij ook jouw betekenis nog steeds met onze Oosterburen: ‘toch al, in elk geval’. Alleen de uitspraak verschilt lichtjes, voor slechts één letter, namelijk de ‘w’, in het Duits uitgesproken als onze ‘v’. Misschien laten sommigen daarom die letter ‘w’ maar vallen, en maken ze er dan maar iets van als ‘soieso’, ‘zoiezo’, ‘soïso’ of ‘zoïzo’. In die laatste twee gevallen verwarren ze misschien het deelteken met de Duitse umlaut en vinden ze dat het er wel geloofwaardig uitziet met twee puntjes erop. Wie zal het zeggen? Op even onverklaarbare wijze wordt die letter ‘w’ ook wel vervangen door een ‘b’ en dan krijg je – hou je vast –’sobieso’ of ‘zobiezo’.

Je bent een bijwoord, wat betekent dat je niet kunt functioneren zonder een ander woord. Altijd heb je een woord nodig dat in de hiërarchie van woordsoorten wat hoger staat, zoals een werkwoord of een adjectief. Daarom lijk je misschien niet zo belangrijk en besteden mensen weinig aandacht aan jouw schrijfwijze. Zo gebeurt het dat je zonder omhaal in drieën wordt gehakt naar ‘so wie so’, of krijg je ongevraagd koppeltekens tussen jouw samenstellende delen en word je ‘zo-wie-zo’. Uit pure onwetendheid of, nog erger, onverschilligheid wordt zelfs de ‘wie’ een enkele keer helemaal vervangen, en dan ben je terug te vinden als ‘zo bij zo’. Daar wordt toch niemand vrolijk van?

Belangrijk ben je wel, want je doet wat bijwoorden, tussenwerpsels en voegwoorden nu eenmaal doen: je geeft kleur aan taal. We hebben je nodig, en het is onaanvaardbaar dat jij zo veel vreemde afspiegelingen van jezelf moet zien. Want alsof we nog niet genoeg hebben aan bovenstaande vondsten, beste woordje ‘sowieso’, komen ook asymmetrische verbasteringen voor en wordt een ‘s’ naar keuze vervangen door een ‘z’. Dan zie je wel eens ‘sowiezo’ of ‘zowieso’ staan. Anderen hangen dan weer strak vast aan de manier waarop je wordt uitgesproken, de ‘s’ als een ‘z’, en maken van jou ‘zowiezo’. Weer anderen merken op dat de ‘wie’ in het midden kort wordt uitgesproken en schrijven dat dan ook zo neer. Je verliest dan eensklaps de verlengende -e- en je wordt ‘sowiso’. Wordt dit ook nog gecombineerd met het voorgaande, dan zien we weleens staan ‘zowizo’.

Je ziet het, beste woordje ‘sowieso’, de toestand is ernstig, in sommige gevallen zelfs intriest. Toch hoop ik dat mijn brief aan jou een groter bereik heeft dan jou alleen. Ik zal hem zo wijd mogelijk verspreiden en ik hoop van harte dat mensen jou voortaan iets minder achteloos voorbijhollen.

Want hoe onooglijk je ook lijkt, je wordt veel gebruikt, wat je springlevend maakt en dus verdien je ons respect. Want die ene en enige correcte schrijfwijze is überhaupt niet onoverkomelijk!